İlk Yardımın Temel Uygulamaları
İlk yardımın temel uygulamalarına bağlı kalarak ilk yardımda yapılması gereken uygulamalar;
1-Yaralıyı emniyetli yere alma
2-Yaralıyı solunum,kalp,kanama,şok ve ağır yaralanma yönünden değerlendirme
3-Gerekli ilk yardımı uygulama ve geçici bakım verme
4-Haberleşmeyi sağlama
5-Yaralıları taşımada öncelik sırasına göre ayırma
6-Yaralıları uygun taşıma
7-Durumu kayıt etme
Şimdi bunların açıklamalarına geçelim:
1-Yaralıyı emniyetli yere alma
İlk yardımın aşamalarında yaralının emniyetli bir yere alınması ilk işlemdir.Yaralanmaya neden olan olayın çeşidine göre emniyet önlemleri alınır.
Örneğin: trafik kazalarında kazanın meydana geldiği karayolunda yavaşlayıp sağa çekilerek, arabanın stop lambaları ile uyarıda bulunduktan sonra durulur.
Kaza yerine en az 150 metreden görülebilecek şekilde, ikinci kazayı önlemek için trafik işaretlemeleri yapılır.(sinyal,el lambası,ışıklı alet kullanımı..vb) diğer sürücüler uyarılır.
2-Yaralıyı solunum,kalp,kanama,şok ve ağır yaralanma yönünden değerlendirme
Kazaya veya felakete uğrayan kişinin hangi çeşit ilk yardıma gereksinimi var? Durumu değerlendirilerek,yaşamsal tehlike yaratabilecek olumsuz koşullara karşı (örneğin; solunum durması veya güçlüğü,büyük kanamalar,şoklar,kalp durması..vb) ilk yardım önlemlerinin saptanmasıdır.
3-Gerekli ilk yardımı uygulama ve geçici bakım verme
Kazaya veya felakete uğrayan ya da hastalanan kişinin yaşamsal belirtilerine, özellikle nabız ve solunuma bakılarak durum değerlendirmesi yapılıp ilk yardım uygulanır.
4-Haberleşmeyi sağlama
İlk yardımcı kendisi veya görevlendireceği bir başka kişi her çeşit yardımın olay yerine ulaşmasını sağlayacak sağlık merkezlerine durumu haber verir. Bu işlemlerle birlikte kazaya veya felakete uğrayan kişiye ilk yardım uygulamalarına devam edilir.
5-Yaralıları taşımada öncelik sırasına göre ayırma (triaj)
1.Derecede Öncelikli Vakalar(Hemen İlk Yardım Gerekenler):
•Solunum zorluğu olanlar
•Kalp atışları zayıflamış olanlar
•Önemli boyutta yüz ve boyun çevresi yaralı olanlar
•Açık veya kapalı göğüs yaralanmaları olanlar
•Şoka girmiş veya girmekte olanlar
•Ağır kanamalı, yanık yarası olanlar
•Solunum yolu zehirlenmesi olanlar
•Ağır sıvı-elektrolit kaybı olanlar
•Hipotermi(düşük vücut sıcaklığı) veya hipertermisi(yüksek vücut sıcaklığı) olanlar
2.Derecede Öncelikli Vakalar:
•Karın bölgesi yaraları olanlar
•Açık veya kapalı kırıkları olanlar
•Fazla sayıda açık veya kapalı yarası olanlar
•Orta derecede vücut ısısı düşük olanlar
•Kafa yaralanması geçirmiş olanlar
•Donmakta olanlar
3.Derecede Öncelikli Vakalar(Çok Fazla İlk Yardıma Gereksinimi Olmayanlar):
•Basit yaralanma ve kırıklar
•Küçük yanıklar
•Burkulma ve çıkık durumu olanlar
4.Derecede Öncelikli Vakalar (Yaşama Şansı Çok Az Olanlar):
•Ölmüş olanlar ve ölüm durumunda olanlar.
6-Yaralıları Uygun Taşıma(Transportasyon)
Yapılan ilk yardımın amacına ulaşabilmesi içi sistemli bir şekilde bu aşamaların izlenmesi gerekmektedir. Soğukkanlı davranılarak yaralıya ilk yardım yapılmalı ve tıbbi tedavi alabileceği bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır.
Yaralılara durumlarına göre özel pozisyonlar verilmesi, ilk yardım amaç,ilke ve aşamalarını doğrudan ilgilendiren önemli bir konudur.
Kazazede veya felaketzedelere verilecek pozisyonlar şunlardır:
a.Baş ve yüz yaralanmasında; yaralı, yarı oturmuş pozisyonda taşınır. Baş ve sırt altına yastık konur.
b.Baş yaralanmış ve kulaktan kan veya renksiz sıvı geliyorsa; yaralının, o taraftaki kulağı aşağı gelecek şekilde yan yatış pozisyonuna alınır. Boyunda kırık olasılığı varsa,yaralı,yan yatış pozisyonuna da alınmaz.
c.Göğüs kemiği ve kaburga kırığında; yaralı yarı oturuş pozisyonunda taşınır. Göğüs ve kollar geniş sargı veya üçgen sargı ile tespit edilir.Yaralı kırık tarafa doğru yan oturmuş pozisyona da alınabilir. Yalnızca kırık taraftaki kol tespit edilir.
d.Kol ve bacak kemiği kırığında;kol ve bacak kırıkları önce tespit edilir. Kol kırıklarında kazazede oturuş pozisyonunda,bacak kırıklarında ise;sırtüstü yatar pozisyonda taşınır.
e.Omurga kırığında;yaralı sert zemin üzerine veya sedyeye sırtüstü yatırılır. Boyun,bel her iki taraftan yastıkla sabitleştirilir. Varsa tahta atellerle tespit edilir. Yaralı baş ve ayaklarından,kalça,bel,sırt,boyun hiç hareket etmeyecek şekilde dört kişi tarafından desteklenip tutularak gergin bir şekilde taşınır. Gereksiz yapılabilecek hareketlerden kaçınılır. Yaralı kesinlikle oturtulmaz,başı öne veya arkaya çevrilmez,eğilmez.
f.Kalça kırığında;yaralı sırtüstü yatırılır. Bacaklar dıştan ve içten desteklendikten sonra birbirine bağlanarak tespit edilir.
g.Açık karın yaralanmasında;yaralı sırtüstü yatırılır. Yara vücut eksenine dik ise; dizler bükülür,karındaki açık yara vücut eksenine paralel ise; dizler düz olarak bacaklar uzatılır ve iç organların dışarı çıkması önlenir.
h.Zor solunum yapan yaralı;yan yatış pozisyonunda taşınır.
ı.Kusan yaralı;yan yatış pozisyonunda taşınır.
i.Şokta bilinci yerinde olmayan yaralı;şok pozisyonunda veya yan yatış pozisyonunda taşınır. Şok pozisyonu sırtüstü aldırılacaksa yaralının başı yan çevrilir. Çene göğüsten uzaklaştırılır. Dil kontrol edilir. Kazazede yaşamsal tehlike taşımamak koşuluyla ağrı ve sancısı nasıl azalıyorsa,o pozisyonda tutularak sevkinde yarar vardır. Sevk sırasında herhangi bir sakınca görülmediğinde kazazedeye sabit yan pozisyon verdirilmelidir.
7-Durumu Kayıt Etme ve Rapor Hazırlama
Bu aşamada yapılan işlemse,diğer aşamalarda yapılan ilk yardımların düzenli bir şekilde(tarih,saat,adres belirterek, hiçbir ayrıntıyı atlamadan) kayıt edilmesi temeline dayanır. Kayıt tutarak ve rapor hazırlayarak bir olayın inceleme,gözleme sonuçları ilgili yerlere yazılı veri şeklinde sunulur. Bir bildiri özelliği taşır ve işlerin,görüşlerin,düşüncelerin mesleki yaşam yönünden açıklanması olarak tanımlanır.
Kayıt tutma ve rapor hazırlamada, incelenen konuyla ilgili,aydınlatıcı, ayrıntılı bilgileri, kesin kanıya vardıktan sonra, iletilmesi istenilen yere uygun şekilde yazmaya özen gösterilmelidir.
Herhangi bir kaza veya felakette,kayıt tutma ve rapor hazırlama, en son yapılması gereken işlemlerdendir. Bu kayıt ve raporda;olayın nerede olduğu,meydana geliş nedeni,ne kadar sürede kurtarma girişiminde bulunulduğu,olayın oluş saati, insan,hayvan,bitki,yani canlılarla cansızlara(çevredeki tüm nesnelere) verdiği zarar, olayın türü ve ilk yardımın nasıl yapıldığı hakkında bilgi verilmelidir.